ماشه طنز سیاسی در دست شاعران 

در این دوره، شاعران می‌توانند آثار طنز خود را با محوریت موضوعاتی، چون غرب‌زدگی، ناترازی، اصلاح الگوی مصرف، جنگ ۱۲‌روزه و روشنفکری تهیه و ارسال کنند. همچنین موضوع ویژه این جشنواره شعر طنز، «مکانیسم باشه» است و شاعران می‌توانند در بخش ویژه «فرانچسکو» که با هدف یادبود سرباز نظام برگزار می‌شود شرکت کنند. جوایز این جشنواره برای رتبه‌های اول، دوم و سوم به ترتیب ۱۵۰، ۱۰۰ و ۵۰میلیون ریال است و جایزه ۳۰میلیون ریالی هم برای پنج نفر برگزیده شایسته تقدیر درنظر گرفته شده. بخش ویژه «فرانچسکو» نیز جایزه ویژه ۵۰میلیون ریالی دارد. اختتامیه این جشنواره و اعلام برگزیدگان آن نیز در دی‌ماه برگزار می‌شود. به همین بهانه با امین شفیعی دبیر این جشنواره طنز که نقش کلیدی در برگزاری و هدایت این جشنواره سالانه دارد گفت‌و‌گو کرده‌ایم. 

چرا نام جشنواره را «امضای کری» انتخاب کردید؟ 
این نام از تیتر تاریخی روزنامه شرق در دوران مطرح شدن بحث امضای برجام برگرفته شده که به‌نوعی نماد اوج سادگی تفکر غرب‌زده در ایران بود؛ تفکری که امضای طرف غربی را نشانه تقدس و صداقت مطلق می‌دانست و تصور می‌کرد همین که قراردادی امضا شود، دیگر امکان خلف وعده وجود ندارد. در همان زمان مجموعه‌ای از این نوع نگاه‌ها به جامعه تزریق می‌شد، در حالی‌که هیچکس صادقانه درباره چرایی امضای برجام با مردم صحبت نمی‌کرد. این تیتر ماهیت آن نگاه را به‌طور کامل بی‌‎پرده به نمایش می‌گذاشت؛ نگاهی در امتداد همان جملات مشهور و تاریخی غرب‌پرستانه که تا امروز شنیده شده است. این جملات همیشه محصول تفکری بوده که تلاش دارد حقارت خود را نشان دهد و در مقابل، بزرگی غرب را در ذهن مردم برجسته کند. به همین دلیل تصمیم گرفتیم از کنار چنین تیتری به‌سادگی عبور نکنیم. 

جشنواره «امضای کری» در اصل چه نوع جشنواره‌ای است؟ 
درواقع این جشنواره مختص طنز سیاسی است. طنز سیاسی یکی از شاخه‌های مهم طنز به‌شمار می‌رود و نمی‌توان آن را از هنر جدا کرد. این نوع طنز، ترکیبی از هنر و سیاست است و به‌طور طبیعی علاوه بر تکنیک‌های هنری و نکاتی که در کیفیت اثر و شانس دریافت جایزه اثر می‌گذارد، مسأله نقطه کانونی نیز اهمیت پیدا می‌کند. یعنی این‌که هنرمند بتواند یک نگاه متفاوت و زاویه دید تازه نسبت به یک رویداد یا اتفاق سیاسی ارائه دهد. این امر یک مؤلفه هنری است و نشان می‌دهد شاعر یا طنزپرداز قدرت تحلیل، پرداخت و خلق زاویه دید جدید را دارد. به بیان دیگر، ارائه چنین نگاهی، نمود قدرت هنری فرد است. 

اهداف اصلی جشنواره «امضای کری تضمین است» چیست؟
هدف ما صرفا برگزاری یک رقابت نیست، بلکه تلاش داریم طنز متعهد، به‌ویژه طنز سیاسی را در حوزه شعر به چالش بکشیم. هدف ما این است که شاعران فعال در این حوزه هم بتوانند ادای دین کنند و هم فرصتی برای مقایسه آثارشان با یکدیگر داشته باشند؛ این مقایسه به‌تدریج معیار‌های دقیق‌تر و روشن‌تری در این عرصه پدید خواهد آورد.

تفاوت جشنواره «امضای کری تضمین است» با دیگر جشنواره‌های طنز چیست؟
تفاوت اصلی در این است که مأموریت جشنواره با انتخاب چند برگزیده به پایان نمی‌رسد، چون هدف باشگاه طنز انقلاب اسلامی کشف، جذب و پرورش استعدادهاست. پس از برگزاری جشنواره، تمامی آثار مورد ارزیابی دقیق قرار می‌گیرند و در صورت شناسایی نشانه‌های استعداد، صاحب اثر کشف شده و با طراحی برنامه‌های آموزشی و تمرینی هدفمند، بستر لازم برای پرورش و رشد او فراهم می‌آید.
 علاوه‌براین، آثار ارزشمند حتی اگر برگزیده نشوند، فرصت ارائه در مجموعه‌های رسانه‌ای و فرهنگی را پیدا می‌کنند.

بخش ویژه جشنواره در هر دوره چگونه انتخاب می‌شود؟
هر دوره جشنواره یک پرونده ویژه دارد که با توجه به رخداد‌های فرهنگی و سیاسی سال انتخاب می‌شود. موضوعاتی مانند غرب‌زدگی و جریان روشنفکری ایرانی همواره سوژه‌های ثابت هستند، اما بخش ویژه با جایزه اختصاصی و داوری مستقل برگزار می‌شود. به‌عنوان‌مثال، در سالی که ملکه انگلیس درگذشت، پرونده «ننه‌استعمار» باز شد.

بخش ویژه امسال چیست؟
امسال پرونده ویژه با عنوان مکانیسم باشه برگزار می‌شود؛ طنزی برگرفته از مفهوم مکانیسم ماشه، اما با این رویکرد که ظاهرا هرچه طرف مقابل می‌گوید، صرفا باید پاسخ «باشه» داده شود. این نگرش که حتی از خود مکانیسم ماشه خطرناک‌تر به نظر می‌رسد و زمینه‌ساز امضای برجام شد، محور بخش ویژه انتخاب شده است.

جایزه ویژه «فرانچسکو» به چه موضوعی اختصاص دارد؟
به موازات جشنواره مردمی فیلم عمار، جایزه ویژه‌ای به نام فرانچسکو تعیین کردیم. شعری که بتواند ماجرای شخصیت نامعلوم فرانچسکو و ادعای اضافه‌کردن چیزی به توافق که به لغونشدن تحریم‌ها منجر شد را با زبان طنز روایت کند، جدا از جوایز اصلی، جایزه مستقل دریافت می‌کند. این موضوع به‌خودی خود یک کمدی کامل به نظر می‌رسد و بسیار مناسب کار طنزپردازان است. 

تفاوت طنز با فکاهه و هجو چیست و این جشنواره چه رسالتی در تقویت طنز اصیل و جداسازی آن از فکاهه صرف یا هجو دارد؟
طنز برخلاف فکاهه فقط برای خنداندن نیست؛ باید پیامی هدفمند منتقل کند و مخاطب را به تفکر یا اصلاح وادارد. طنز با هجو هم تفاوت دارد؛ هجو تحقیر می‌کند، اما طنز به اصلاح می‌پردازد. مهم‌ترین مأموریت این جشنواره نیز کمک به اصلاح نقاط ضعف جریان روشنفکری و غرب‌زدگی به شیوه‌ای ملایم، اما اثرگذار است.

نظر شما درباره روشنفکری و غرب‌زدگی سالم چیست؟
اگر نگاه غرب‌زده از تقلید کورکورانه فاصله بگیرد و به یک نگاه مطالعه‌گر و نقاد تبدیل شود؛ یعنی غرب را بشناسد، تجربه‌های موفقش را انتخاب کند و آنها را به‌درستی در کشور بومی‌سازی کند، می‌تواند بسیار مفید و سازنده باشد.
روشنفکری نیز اگر به کارکرد اصلی خود در جامعه بازگردد، بی‌تردید نتایج مثبتی به‌همراه خواهد داشت. در این میان طنز سیاسی یکی از ابزار‌هایی است که می‌تواند به این اصلاح و بازگشت کمک کند. گاهی بعضی رفتار‌ها یا دیدگاه‌های روشنفکرانه به‌قدری غیرمنطقی و اغراق‌آمیز می‌شود که نقد جدی کارایی خود را از دست می‌دهد؛ در‌چنین شرایطی، بهترین زبان برای نشان‌دادن تناقضات، طنز است و یادآور می‌شود که جامعه این رفتار‌ها را می‌بیند و نسبت به آنها بی‌تفاوت نیست. طنز می‌تواند این آگاهی را تقویت کند که جامعه همه‌چیز را به‌خوبی درک می‌کند؛ این نگاه نشان می‌دهد چنین‌رفتار‌هایی از چشم مردم پنهان نمی‌ماند و در نهایت کمک می‌کند خود آن افراد نیز دریابند مسیری که برگزیده‌اند چندان قابل دفاع نیست. 

محدودیت آثار ارسالی در جشنواره چیست؟
برای تعداد ابیات محدودیتی تعیین نمی‌کنیم؛ چراکه شاعران به‌خوبی می‌دانند اگر شعری طولانی باشد، باید چگالی مضمون، طنز، شوخی و کیفیت هنری در آن حفظ شود، اما از هر شرکت‌کننده حداکثر پنج اثر پذیرفته می‌شود. دلیل این محدودیت آن است که برخی ممکن است تعداد زیادی اثر ارسال کنند تا شانس برنده‌شدن‌شان بیشتر شود یا حتی آثار سال‌های گذشته را دوباره وارد رقابت کنند. با تعیین این محدودیت، تلاش کرده‌ایم آثار جشنواره جدید باشند تا فضای رقابت واقعی‌تر پیش برود.

معیار‌های اصلی داوری آثار کدام‌اند؟
معیار اصلی، همان نقطه کانونی یا زاویه دید درست اثر است. پس از آن، شوخ‌طبعی، تکنیک‌های طنز و میزان خنده‌داربودن اثر اهمیت پیدا می‌کند. در مرحله اولیه داوری، آثاری که از نظر وزن، قافیه یا سلامت شعری دچار ایراد باشند، کنار گذاشته می‌شوند و تنها آثار قابل قبول برای داوران ارسال می‌شوند. همچنین قدرت شعری اثر نیز نقش تعیین‌کننده‌ای در انتخاب برگزیدگان دارد.

جشنواره طنز «امضای کری تضمین است» مختص برندگان نیست

امین شفیعی، دبیر هشتمین جشنواره طنز امضای کری تضمین است که در رویداد‌های مرتبط مانند جشنواره کاریکاتور بحران نیز فعال بوده و آثاری در بخش داستان طنز ارائه کرده، با اشاره به این‌که این جشنواره فقط مختص برندگان نیست و به آنها اختصاص ندارد، افزود: از دوستانی که گاهی ناامید می‌شوند و فکر می‌کنند در جشنواره‌ها شانسی برای کسب مقام ندارند، تقاضا دارم نگاه‌شان را تغییر دهند. به‌طور معمول بین شاعران، افرادی را می‌بینم که تنها به‌دلیل این ناامیدی در جشنواره‌ها شرکت نمی‌کنند. اهمیت این جشنواره تنها محدود به افرادی که جایزه می‌گیرند نیست. جشنواره فرصتی برای همه است؛ هر شرکت‌کننده پس از پایان جشنواره می‌تواند به‌صورت رایگان آموزش ببیند، تمرین کند، در کارگاه‌ها شرکت کند و بستری برای ارائه آثار و رشد هنری خود داشته باشد. به این ترتیب، هر کسی که در این جشنواره شرکت می‌کند، حتی اگر جایزه نگیرد، باز هم برنده است؛ زیرا وارد مسیری شده که می‌تواند در آن پیشرفت کند و توانمند شود.